Từ ngã ba Phú Thiết, xã Hưng Thủy, huyện Lệ Thủy, trên quốc lộ lArẽ về hướng Đông 7km du khách sẽ đến thăm trận địa pháo đại đội nữ dân quân NgưThủy, đó là những phụ nữ đầu tiên trên thế giới đã góp phần đập tan những gìgọi là “uy thế” của không lực và hải lực Hoa Kỳ, làm rạng rỡ thêm truyền thống “Anhhùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang của phụ nữ Việt Nam”. Những chiến công củahọ đã được nhân dân trong nước và bạn bè Quốc tế ngợi ca, thán phục.  

Đại đội pháo nữ dân quân Ngư Thủy được ra đời trên một vùng quêgiàu lòng yêu nước và có truyền thống cách mạng. Trong những năm chống Pháp,Ngư Thủy thuộc xã Hưng Đạo, một xã nổi tiếng về phát triển chiến tranh du kíchtrong vùng tạm bị chiếm. Sau hiệp định Giơnevơ, vĩ tuyến 17 trở thành giớituyến tạm thời giữa hai miền Nam- Bắc của Tổ quốc. Lúc này, Ngư Thủy là xã cực Nam trên tuyến lửa Quảng Bình, tiếpgiáp với giới tuyến và đặc khu Vĩnh Linh. Do nằm vào một vi trí chiến lược quantrọng, là nơi ''đầu cầu giới tuyến'', là ''cửa ngõ', là ''yết hầu' của công tácchi viện cho miền Nambằng đường biển, bởi vậy Ngư Thủy cũng chính là nơi đế quốc Mỹ thường xuyên dòmngó và đánh phá ác liệt. Có trận địch đánh liên tục 10 ngày đêm. Xóm Liêm Lấp,máy bay đã đánh suất ba ngày đêm liền, đốt cháy 103/133 ngôi nhà. Trên đồi cát,địch thả bom đày đặc, rừng phi lao dọc bờ biển bị bom cháy thiêu trụi. Bìnhquân một đầu người chịu đựng 100 quả bom các loại. Song, nhân dân Ngư Thủy vớiquyết tâm: ''Một tấc không đi, một ly không rời'' chiến đấu ngoan cường, đánhđịch bảo vệ quê hương.  

Xác định được vị trí chiến lược vô cùng quan trọng của Ngư Thủy;Quán triệt quan điểm chiến tranh nhân dân, động viên mọi lực lượng tham giakháng chiến. Ngày 20-11- 1967, Ban chỉ huy tỉnh đội Quảng Bình quyếtđịnh thành lập đại đội pháo binh nữ dân quân Ngư Thủy gồm 37 chiến sĩ, tuổi đờitừ 16 - 22. Đồng chí Ngô Thị The được phân công phụ trách đại đội trưởng đồngchí Trần Thị Thản - chính trị viên đại đội. Để đánh địch có hiệu quả, đại độiđã xây dựng trận địa cơ động dọc theo 22 km bờ biển của xã. Trận địa TrongChuối (nay thuộc xã Hải Thủy) là một trong những điểm địch tập trung đánh phávà tại đây đại đội cũng đã lập được nhiều chiến công bắn cháy tàu chiến Mỹ.Trận địa pháo của đại đội gồm có đài quan sát, khu nhà làm việc, nhà ở, hầmpháo, được đặt trên đồi cát cao 5 - 10m so với mực nước biển, thuận lợi choviệc quan sát, tiêu diệt tàu chiến địch. Bao xung quanh là một loạt các giaothông hào được ngụy trang hết sức kín đáo, rất linh hoạt trong khi chiến đấu.  

''Lúc này chống Mỹ cứu nước là nhiệm vụ thiêng liêng của mọi ngườiViệt Namyêu nước...''. Ý thức được điều đó, 37 nữ pháo thủ đã cố gắng vượt mọi khó khănvươn lên. Từ những cô gái chân yếu, tay mềm chỉ quen gồng gánh đan lưới sớmchiều, nhưng với lòng căm thù địch và ý chí quyết chiến quyết thắng của một dântộc anh hùng, cùng với lòng mong mỏi sớm được tự mình bắn cháy tàu chiến Mỹtrên bờ biển quê hương đã tạo nên một sức mạnh giúp chị em luyện tập tốt và sẵnsàng chiến đấu. Chưa đầy 3 tháng sau ngày thành lập, ngày 17-2-1968, Đại độipháo binh nữ dân quân Ngư Thủy đã đùng pháo 85 ly bắn cháy tàu khu trục hạm số013 của đế quốc Mỹ.  

Chiến công bắn cháy tàu chiến Mỹ ngay từ trận đầu ra quân của đạiđội đã khẳng định khả năng làm chử vũ khí, kỹ thuật hiện đại để chiến đấu giànhthắng lợi. Trận đánh không những có tiếng vang trong nước mà còn được bạn bèQuốc tế ngợi ca. Thắng lợi của trận đánh đã góp phần chứng minh sức mạnh toàndân đánh giặc, chứng minh sự đúng đắn của đường lối chiến tranh nhân dân củaĐảng ta trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước. 

Thi đua với dân quân gái Cảnh Dương, dùng súng 12ly7 bắn rơi chiếcF4 (08-3-1968), ngày 27-3-1968, Đại đội nữ pháo binh Ngư Thủy lại bắn cháy 1tàu khu trục hạm số 719. 

Phát huy thắng lợi đã giành được, lập thành tích mừng thọ 78 tuổicủa Hồ Chủ tịch, ngày 16-5-1968, Đại đội đã bắn cháy tàu khu trục hạm số 742của đế quốc Mỹ. Như vậy, chỉ trong vòng 100 ngày kể từ khi mới thành lập, đơnvị đã anh hùng bắn cháy 3 tàu khu trục của hải quân Mỹ, góp phần bảo vệ vùngbiển thân yêu của tổ quốc. 

Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 25 năm Quốc khánh nước Việt Nam dân chủcộng hoà, ngày 25-8-1970, đại đội pháo binh nữ dân quân Ngư Thủy được Quốc hộivà Chính phủ tuyên dương đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang. ''Đó là một tậpthể anh hùng tuyệt vời, chiến đấu gan dạ, sử dụng thành thạo pháo, 3 lần bắncháy tàu khu trục Mỹ. Trong bom đạn ác liệt vẫn hiên ngang vững vàng đánh trảtàu chiến địch, bảo vệ vùng biển, bảo vệ nhân dân, bảo vệ sản xuất''. Toàn thểchiến sỹ trong Đại đội cũng đã được Chính phủ tặng Huân chương Quân công hạngba; Huân chương chiến công hạng nhất; Huy hiệu Hồ Chí Minh; Huy hiệu ''ba đảmđang'', ''hai giỏi'', ''Nguyễn Văn Trỗi'', ''vì an ninh tổ quốc''. 

Thực hiện Nghị quyết 09 của Tỉnh ủy Quảng Bình:''Giao thông vận tải trở thành công tác trung tâm đột xuất. Vô luận trong tìnhhình thế nào cũng phải tập trung sức lực hoàn thành nhiệm vụ chi viện cho tiềntuyến'' và để nới rộng tuyến vận tải biển, đơn vị pháo binh Ngư Thủy đã tíchcực di chuyển trận địa, liên tục nổ súng đánh đuổi tàu chiến Mỹ. Trong haingày, mồng 5-5 và mồng 6-9 năm 1972, hai lần đơn vị đã nổ súng bắn cháy hai tàuchiến Mỹ được Bộ tổng tư lệnh pháo binh gửi điện khen ngợi. 

Ngày 16-12-1977, sau khi đã làm tròn sứ mệnh vẻ vangcủa mình, góp phần bảo vệ vùng biển thân yêu của Tổ quốc; đảm bảo sự chi việncho tiền tuyến miền Nam, góp phần làm rạng rỡ truyền thống đánh giặc giữ nướccủa phụ nữ Việt Nam, của dân tộc Việt Nam, Đại đội nữ pháo binh Ngư Thủy chuyểnsang một nhiệm vụ mới: là lực lượng dân quân trong thời bình vừa sản xuất, vừasẵn sàng chiến đấu. Những nữ pháo thủ giờ đây lại trở về với cuộc sống đờithường, đoàn kết nhất trí, giữ vững phẩm chất cao đẹp của người lính đã đượcthử thách, tôi luyện qua chiến tranh, tiếp tục phấn đấu vươn lên trong mọi 1ĩnhvực. Các chị tham gia công tác chính quyền, đoàn thể góp phần không nhỏ trongcông cuộc đổi mới, xoá đói giảm nghèo trên quê hương, mình. Tháng 2-2000, Chủtịch Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Namđã ra quyết định tặng Huy chương vì sự nghiệp giải phóng phụ nữ cho Đại độipháo binh Ngư Thủy.  

Trải qua hơn 30 năm, trận địa xưa, nay chỉ còn là dấutích địa điểm nơi các nữ pháo thủ đã từng sống và chiến đấu, nhưng những gì màcác chị đã để lại cho chúng ta là hết sức quý báu và đáng trân trọng. Di tíchtrận địa pháo đại đội nữ dân quân Ngư Thủy có một giá trị tiêu biểu mà lịch sửđã ghi nhận. Năm lần bắn cháy tàu chiến Mỹ của các nữ pháo binh là những chiếncông chói lọi xứng đáng với 8 chữ vàng mà Bác Hồ đã tặng cho phụ nữ Việt Nam,góp phần to lớn vào sự nghiệp thống nhất đất nước.  

Sau ngày đất nước hoàn toàn thống nhất, đã có rất nhiều đoàn kháchtrong nước và Quốc tế đến thăm Trận địa pháo đại đội nữ dân quân Ngư Thủy. Rấtnhiều du khách đã ngồi hàng giờ để nghe chính các chị kể về mình, về một thờilịch sử thật hào hùng. 

Tại đây, đã có nhiều buổi học ngoại khóa của học sinh để giáo dụctruyền thống đấu tranh cách mạng, chiến đấu anh đũng kiên cường bất khuất chocác thế hệ thanh thiếu niên hôm nay và mai sau.