Nhà nhóm thôn Trung nằm ở trung tâm thôn Trung, đội 2 - Hợp tác xã Tây Trung, xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh. Cách quốc lộ 1A về phía Tây khoảng 120m, cách Ủy Ban nhân dân xã về phía Tây Bắc khoảng 30m.  

Nhà nhóm thôn Trung là một trong những di tích lịch sử tiêu biểu trên đất Quảng Bình trong thời kỳ chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng về tay nhân dân. Trong cách mạng Tháng Tám năm 1945, Võ Xá (Võ Ninh) là một trong những cái nôi của quê hương cách mạng, nơi căn cứ địa của Tổng bộ Việt Minh tỉnh Quảng Bình đóng, là nơi tập trung lực lượng tự vệ toàn tỉnh về huấn luyện chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng Tháng 8/1945. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Võ Ninh cũng là mảnh đất kiên cường đã được Đảng và Nhà nước hai lần tuyên dương danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang. Trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Võ Ninh là nơi có phong trào sản xuất giỏi, đóng góp sức người, sức của cho công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 

Trong những ngày chuẩn bị lực lượng về mọi mặt để khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn Tỉnh. Sau khi Ban Thường vụ Trung ương Đảng có chỉ thị ngày 12/3/1945 ’’Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta’’. Cả nước nói chung, Quảng Bình nói riêng, dấy lên khí thế sục sôi tinh thần cách mạng, chuẩn bị thời cơ đứng lên cướp chính quyền. Đầu tháng 7/1945 một hội nghị cốt cán đảng viên được triệu tập tại chùa An Xá (Lệ Thủy) nhằm tập hợp lực lượng đảng viên, bàn việc thống nhất lãnh đạo chung toàn tỉnh có 13 đại biểu các tổ chức cơ sở Đảng ở các địa phương về dự Hội nghị đã thảo luận sôi nổi lời kêu gọi đoàn kết của Ban Thống nhất Trung Kỳ quán triệt chỉ thị ’’Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta’’. Hội nghị đã bàn kỹ nguyên tắc của Đảng, nêu rõ vai trò Đảng trong các tổ chức quần chúng, quyết định kế hoạch củng cố Đảng ở những nơi đã có và phát triển Đảng vào những nơi cơ sở Việt Minh tốt và sự gấp rút chớp thời cơ chuẩn bị khởi nghĩa.  

Đầu tháng 8/1945, do tình hình hết sức cấp bách, nên việc xúc tiến chuẩn bị khởi nghĩa đặt ra rất khẩn trương vì thời cơ đã sắp đến, Tỉnh bộ Việt Minh quyết định dời cơ quan lãnh đạo của tỉnh bộ từ Mỹ Thổ - Trung Lực (Lệ Thủy) về đóng tại Võ Xá thuộc huyện Quảng Ninh (nay là Võ Ninh - Quảng Ninh) gần trung tâm tỉnh lỵ để kịp thời theo dõi những diễn biến tình hình và thuận lợi cho việc liên hệ với các cấp bộ địa phương.  

Vốn đất làng Võ Xá trước đây trong điều kiện địa hình khá phức tạp, xung quanh đầm lầy, ao hồ và lau lạch, con người ở đây phải sống hoàn cảnh hết sức khắc nghiệt. Võ Xá vùng đất nông thôn, gần trục lộ rất thuận tiện giao thông, con người ở đây sớm có ý thức cách mạng. Có công nuôi giấu và đóng góp nhiều cho cách mạng.  

Tỉnh liên tiếp mở những lớp huấn luyện vừa đào tạo bồi dưỡng chính trị, tỉnh bộ Việt Minh lại gấp rút tổ chức và huấn luyện cho lực lượng tự vệ võ trang.

Sau khi nhận được chỉ thị tổng khởi nghĩa của Trung ương, Ủy ban khởi nghĩa được thành lập, một lớp huấn luyện quân sự khai mạc tại nhà Nhóm thôn Trung (Võ Xá). Hầu hết lực lượng tự vệ các địa phương trong toàn tỉnh từ Quảng Trạch, Bố Trạch, Đồng Hới, Quảng Ninh, Lệ Thủy... chọn các đồng chí trung kiên trong các đoàn thể cứu quốc như: Thanh niên, nông dân, tập trung về thôn Trung huấn luyện. Bốn mươi tự vệ ở chiến khu Trung Thuần (Quảng Trạch) cũng được tập trung về “Nhà nhóm thôn Trung”, chiến khu Võ Xá dự huấn luyện. Từ đây đội tự vệ được đổi thành đội nghĩa quân và đội nghĩa quân được tỏa đi khắp nơi trong tỉnh để làm nồng cốt, một số ở lại chiến khu Võ Xá và huyện lỵ Quảng Ninh để chờ thời cơ xuất phát về tỉnh lỵ để giành chính quyền.  

Đêm 22 rạng ngày 23/8 nhân dân xung quanh khu vực thị xã Đồng Hới với băng cờ, biểu ngữ, gươm, giáo... đã tập trung đông đủ vây quanh thành Đồng Hới đợi lệnh Ủy ban khởi nghĩa để giành chính quyền và cùng ngày đó chính quyền giành được ở tỉnh lỵ. Cách mạng Tháng Tám thành công có ý nghĩa vô cùng to lớn đó là sự kết hợp có tính chất quyết định đấu tranh bằng quân sự với đấu tranh chính trị. Nó khẳng định tính chất thắng lợi của đấu tranh võ trang trong khởi nghĩa giành chính quyền Cách mạng Tháng Tám ở Quảng Bình.  

Nhân dân Võ Xá (Võ Ninh) đã cùng nhân dân trong tỉnh nói riêng và nhân dân cả nước nói chung làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám thắng lợi, phá bỏ xiềng gông 80 năm đô hộ của thực dân Pháp và ách thống trị của bọn phong kiến.  

Nhà nhóm thôn Trung có giá trị vô cùng quan trọng về mặt lịch sử, là nơi huấn luyện lực lượng tự vệ tập trung toàn tỉnh để chuẩn bị cho khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng Tháng 8. Đây là yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc dùng bạo lực để giành chính quyền. Nó quyết định sự thắng lợi của cách mạng là quan điểm đúng đắn của Đảng ta trong đường lối chiến tranh nhân dân. Đây là địa bàn quan trọng và xung yếu, là căn cứ địa của tổng bộ Việt Minh, là nơi xây dựng lực lượng võ trang để tiến tới giành chính quyền.  

Di tích nằm trên một vùng đất tương đối bằng phẳng, với diện tích tổng thể của khuôn viên khoảng 180m2. Nhà được làm theo kiểu kiến trúc bằng gỗ, cột, kèo, xuyên, triếng làm theo phong tục tập quán của địa phương lúc bấy giờ, xung quanh nhà ghép ván, trên lợp bằng tranh, gồm có 5 gian, 4 vài và 24 cột. Nhà cao từ nóc xuống mặt đất 4,5m và có chiều dài là 13,5m, chiều rộng 7m, tường cao 3m.  

Mặt trước của nhà quay về hướng Nam, nhà có 2 phần, phần nhà chính và phần hiên. Cả hai phần đều được bố trí ba cửa đi vào, cửa hiên xây theo kiểu vòm, cửa giữa là lớn nhất, trên cửa có khắc 4 chữ Hán nổi: ’’Trung giáp hội gia". Phía trước di tích có cổng đi vào với 2 trụ. Xung quanh khuôn viên được xây tường bảo vệ. Phía trước mặt nhà Nhóm có một giếng nước. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, giếng nước này đã phục vụ cho sinh hoạt của đội tự vệ lực lượng võ trang và nhân dân địa phương. Nhà Nhóm thôn Trung trở thành di tích lưu niệm nhằm giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng, chống giặc ngoại xâm của Võ Xá nói riêng, Quảng Bình nói chung.