Xuất phát từ thành phố Đồng Hới đi theo đường Hồ Chí Minh nhánh Đông, vượt Tỉnh lộ 10 nối sang nhánh Tây tại ngã ba Tăng Ký, tiếp tục xuôi theo đường Hồ Chí Minh nhánh Tây khoảng 20km nữa sẽ tới. Nhiều khách du lịch Quảng Bình tìm về với con đường này để khám phá vẻ đẹp thiên nhiên hoang dã của một vùng núi rừng Trường Sơn vẫn còn nguyên sơ và tìm hiểu nét văn hóa độc đáo của anh em Vân Kiều.

Nhà Văn Hóa Làng Ho

Khi Đoàn 559 quyết định chọn Làng Ho làm điểm tập kết vũ khí, đạn dược để gùi thồ vượt đèo 1001 vào Khe Hó (Vĩnh Linh, Quảng Trị) chi viện cho chiến trường, đồng bào Vân Kiều mang họ Bác Hồ nhường cơm, sẻ áo, tháo nhà lót đường, một lòng trung trinh theo Đảng.

Từ chỗ là điểm tập kết nhỏ, Làng Ho trở thành địa điểm tấp nập của Binh trạm 27 Đoàn 559, số nhân công bốc vá, gùi – thồ hàng có lúc đến hàng ngàn người. Từ Làng Ho đi qua nước bạn Lào chưa đến 10km, từ Làng Ho vào Quảng Trị cũng chừng 20km nên Làng Ho được chọn đóng chốt là kho trung chuyển hàng hóa rất lớn trên đường Trường Sơn huyền thoại.

Quân và dân xây dựng cuộc sống mới

Tấm bia di tích đặt bên đường Hồ Chí Minh vẫn còn ghi rõ: “Làng Ho – Tháng 10 năm 1959 đã được chọn đặt chỉ huy sở tiền phương của Đoàn 559, là điểm đầu đường gùi thồ chi viện cho chiến trường Trị Thiên và khu 5 từ 1959-1962. Năm 1966, 1967 bộ đội, TNXP Trường Sơn đã mở đường cơ giới Thạch Bàn – Làng Ho, Làng Ho – Khe Sanh, Làng Ho – Bản Đông (Lào) để chuẩn bị cho chiến dịch Khe Sanh và Mậu Thân 1968. Làng Ho là nơi tập kết lực lượng chuẩn bị đánh đường 9 Nam Lào 1971”.

Suốt những năm tháng chiến tranh ác liệt nhất, đồng bào Vân Kiều ở đây đã hòa trong hào khí “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Bà con đã cùng các đơn vị bộ đội, thanh niên xung phong và dân công hỏa tuyến mở đường cơ giới dưới làn mưa bom, bão đạn của quân thù. Ở Làng Ho, nhà nào cũng tham gia bảo vệ bộ đội, cùng TNXP làm đường, gùi thồ hàng hóa, cáng thương, tải đạn. Làng Ho là địa danh trung chuyển có tiếng nên số lần máy bay địch ném bom lên đến hàng trăm lượt, nhưng người Làng Ho vẫn kiên trung, các lực lượng chiến đấu ở Làng Ho vẫn chuyển hàng qua Lào, vào Trị Thiên chi viện thành công cho các chiến trường. Biết bao đồng bào Vân Kiều cùng bộ đội và thanh niên xung phong đã ngã xuống trên tuyến đường huyết mạch này cùng cả nước làm nên chiến thắng vẻ vang, thống nhất Tổ quốc.

Ngôi nhà sàn của bà con Văn Kiều

Chiến tranh đi qua, người Làng Ho lại phải vật lộn với biết bao khó khăn, vất vả để mưu sinh. Với nhiệm vụ và tình quân dân, những năm qua, Bộ đội Biên phòng Quảng Bình đã cùng bà con dân bản xây dựng cuộc sống mới.

Những khởi sắc của bản Làng Ho là minh chứng cụ thể nhất cho tình quân dân thắm thiết, nơi mà những khó khăn, đói nghèo, lạc hậu được đẩy lùi bằng ý chí, quyết tâm cao và sự đoàn kết gắn bó máu thịt giữa người lính biên phòng với đồng bào nơi biên giới.

Theo Phong Nha Explorer